Γλαύκωμα

Γλαύκωμα είναι το όνομα μιας ομάδας οφθαλμικών παθήσεων στις οποίες παθαίνει βλάβη το οπτικό νεύρο στο σημείο που φεύγει από το μάτι. Όπως δείχνει το διάγραμμα, το οπτικό νεύρο μεταφέρει πληροφορίες από το φωτοευαίσθητο τμήμα του ματιού, τον αμφιβληστροειδή, προς τον εγκέφαλο όπου εκεί μεταφράζονται αυτές οι πληροφορίες σε εικόνες.

Το μάτι σας πρέπει να έχει μια συγκεκριμένη πίεση ώστε να διατηρεί το σχήμα του και να δουλεύει κανονικά. Σε μερικά άτομα, η αύξηση αυτής της πίεσης μέσα στο μάτι μπορεί να προκαλέσει βλάβες. Σε άλλα άτομα μπορεί η πίεση των ματιών τους να είναι μέσα στα φυσιολογικά όρια αλλά το οπτικό νεύρο πάλι να βλάπτεται επειδή το ίδιο είναι αδύναμο. Στις περισσότερες των περιπτώσεων και οι δυο παράγοντες συμβάλλουν ως ένα σημείο.

Η πίεση των ματιών είναι σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητη από την αρτηριακή πίεση.

Ένα στρώμα κυττάρων πίσω από την ίριδα (το χρωματιστό μέρος του ματιού) παράγει ένα υδαρές υγρό, που ονομάζεται υδατοειδές. Αυτό το υγρό περνάει μέσα από μια τρύπα στο κέντρο της ίριδας (που ονομάζεται κόρη) για να φύγει τελικά από το μάτι μέσα από μικρά αποχετευτικά κανάλια. Αυτά βρίσκονται στη γωνία μεταξύ του μπροστινού μέρους του ματιού (του κερατοειδή) και της ίριδας και η δουλειά τους είναι να επιστρέφουν το υγρό στην αιματική κυκλοφορία. Φυσιολογικά το υγρό που παράγεται εξισορροπείται από το υγρό που φεύγει, και στην περίπτωση που δε μπορεί να διαφύγει ή όταν παράγεται περισσότερο υγρό από το κανονικό, τότε η πίεση του ματιού ανεβαίνει. (Το υδατοειδές υγρό δεν έχει καμιά σχέση με τα δάκρυα).

Αν το οπτικό νεύρο βρεθεί κάτω από πολύ αυξημένη πίεση, τότε μπορεί να τραυματισθεί. Το πόσο πολύ θα τραυματισθεί εξαρτάται από το πόσο υψηλή είναι η πίεση και για πόσο διάστημα είναι σε αυτά τα επίπεδα, όπως επίσης εξαρτάται και από το αν υπάρχει φτωχή παροχή αίματος ή αν το ίδιο το οπτικό νεύρο έχει άλλες αδυναμίες. Μια πολύ υψηλή πίεση θα τραυματίσει το οπτικό νεύρο αμέσως. Χαμηλότερη πίεση μπορεί να προκαλέσει βλάβη με πιο αργό ρυθμό, με αποτέλεσμα σταδιακά να χάσετε την όραση σας αν δεν αρχίσετε θεραπεία εγκαίρως για τη μείωση της πίεσης του ματιού σας.

Ναι. Υπάρχουν 4 κύριοι τύποι.

• Χρόνιο γλαύκωμα

Το πιο συχνό είναι το χρόνιο γλαύκωμα, όπου το υδατοειδές υγρό φτάνει ως τα αποχετευτικά κανάλια (υπάρχει ανοιχτή γωνία), τα οποία όμως σταδιακά αποφράσσονται με την πάροδο των χρόνων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το υγρό να δυκολεύεται να αποχετευθεί. Η πίεση του ματιού ανεβαίνει σιγά σιγά, αλλά δεν υπάρχει κάποιος πόνος για να δείξει ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Παραταύτα, την ίδια ώρα το πεδίο της όρασης αρχίζει σταδιακά να μικραίνει.

• Οξύ γλαύκωμα

Το οξύ γλαύκωμα είναι πολύ λιγότερο συχνό στις δυτικές χώρες. Το οξύ γλαύκωμα συμβαίνει όταν υπάρξει ξαφνική και πιο ολοκληρωτική απόφραξη στη ροή του υδατοειδούς υγρού στο μάτι. Αυτό γίνεται επειδή η ‘γωνία’ είναι στενή, κλείνει και δεν αφήνει το υγρό να φτάσει καν στα αποχετευτικά κανάλια. Αυτό συνήθως είναι πολύ επώδυνο και μπορεί να προκαλέσει μόνιμη βλάβη στην όραση σας αν δε θεραπευθεί άμεσα.

• Δευτεροπαθές και συγγενές γλαύκωμα

Υπάρχουν ακόμα δύο κύριοι τύποι γλαυκώματος. Όταν η αύξηση της πίεσης μέσα στο μάτι οφείλεται σε άλλες οφθαλμικές παθήσεις, αυτό ονομάζεται δευτεροπαθές γλαύκωμα. Υπάρχει επίσης μια σπάνια, αλλά πολύ σοβαρή κατάσταση στα μωρά, που ονομάζεται συγγενές γλαύκωμα και το οποίο οφείλεται σε δυσπλασία του ματιού.

Κάποιοι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να πάθουν χρόνιο γλαύκωμα?

Ναι. Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα.

• Ηλικία

Το χρόνιο γλαύκωμα γίνεται πιο συχνό καθώς αυξάνει η ηλικία. Είναι σπάνιο σε άτομα κάτω των 40 ετών αλλά επηρεάζει 1% των ανθρώπων πάνω από αυτήν την ηλικία και 5% πάνω από την ηλικία των 65 ετών.

• Οικογένεια

Αν έχετε στενό συγγενή με χρόνιο γλαύκωμα τότε θα πρέπει να κάνετε τακτικές οφθαλμολογικές εξετάσεις. Θα πρέπει να συμβουλέψετε και τα άλλα μέλη της οικογενείας σας να κάνουν το ίδιο. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό αν είστε πάνω από 40 ετών, όπου εκεί θα πρέπει να ελέγχετε τα μάτια σας τουλάχιστον μια φορά κάθε δυο χρόνια.

• Μυωπία

Άτομα με υψηλή μυωπία είναι πιο επιρρεπή να αναπτύξουν χρόνιο γλαύκωμα.

Ο διαβήτης επίσης πιστεύεται ότι αυξάνει τον κίνδυνο για γλαύκωμα.

Ο κίνδυνος με το χρόνιο γλαύκωμα είναι ότι το μάτι σας μπορεί να φαίνεται απόλυτα φυσιολογικό. Δεν υπάρχει πόνος και η όραση σας φαίνεται κανονική, αλλά την ίδια ώρα το οπτικό νεύρο παθαίνει βλάβη. Μερικοί άνθρωποι πάνε για έλεγχο επειδή παρατηρούν ότι η όραση στο ένα μάτι δεν είναι το ίδιο καλή όσο στο άλλο.

Η πρώιμη βλάβη στο οπτικό πεδίο έχει σχήμα τόξου λίγο πιο πάνω ή κάτω από το κέντρο όταν κοιτάμε ευθεία μπροστά. Αυτή η κενή περιοχή, αν το γλαύκωμα δε θεραπευθεί, επεκτείνεται προς τα έξω και προς τα μέσα. Το κέντρο της όρασης επηρεάζεται τελευταίο, έτσι ώστε στο τέλος βλέπουμε σαν μέσα από ένα μακρύ σωλήνα, η λεγόμενη ‘όραση τούνελ’. Και μετά από λίγο καιρό ακόμα και αυτή η όραση χάνεται.

Επειδή το γλαύκωμα είναι πιο συχνό πάνω από την ηλικία των 40 ετών, θα πρέπει να κάνετε οφθαλμολογικό έλεγχο τουλάχιστον μια φορά στα δυο χρόνια και να ζητάτε να κάνετε και τα τρία τεστ γλαυκώματος. Αυτό έχει αποδειχθεί πολύ πιο χρήσιμο από το να γίνεται μόνο το ένα ή τα δύο τεστ.

Αυτά τα τεστ είναι:

• Παρατήρηση του οπτικού νεύρου με το να ρίχνουμε φως με ένα ειδικό ηλεκτρικό φακό μέσα στο μάτι σας.

• Μέτρηση της πίεσης του ματιού χρησιμοποιώντας ένα ειδικό εργαλείο.

• Με το να σας δείξουμε κάποια φωτάκια πάνω σε μια οθόνη και να σας ρωτήσουμε ποιά μπορείτε να δείτε.

Όλα αυτά τα τεστ είναι πολύ απλά, δεν πονάνε και μπορούν να γίνουν από τους περισσότερους οφθαλμιάτρους.

Η κύρια θεραπεία του χρόνιου γλαυκώματος έχει στόχο να ρίξει την πίεση του ματιού σας. Μερικές θεραπείες επίσης σκοπεύουν να βελτιώσουν την παροχή αίματος στο οπτικό νεύρο. Θα χρειαστεί να πάτε στον οφθαλμίατρο σας για τη χορήγηση της θεραπείας και μετά να γίνονται τακτικοί επανέλεγχοι.

Η θεραπεία για τη μείωση της πίεσης συνήθως αρχίζει με σταγόνες. Αυτές δρουν με το να μειώνουν την παραγωγή του υγρού μέσα στο μάτι ή με το να ανοίγουν τα αποχετευτικά κανάλια έτσι ώστε το περίσσιο υγρό να μπορεί να αποχετευθεί. Αν αυτό δε βοηθήσει, ο οφθαλμίατρος σας μπορεί να σας συστήσει είτε θεραπεία με laser ή εγχείρηση, η οποία ονομάζεται τραμπεκουλεκτομή, και η οποία αυξάνει την απομάκρυνση των υγρών από το μάτι.

Θα πρέπει να συζητήσετε με τον οφθαλμίατρο σας ποιά είναι η καλύτερη επιλογή για την περίπτωση σας.

Αν και η βλάβη που έχει ήδη γίνει δε μπορεί να διορθωθεί, με την έγκαιρη διάγνωση και προσεκτική τακτική παρατήρηση και θεραπεία, η βλάβη μπορεί να περιοριστεί στο ελάχιστο, με αποτέλεσμα να έχετε καλή όραση για το υπόλοιπο της ζωής σας.

Στο οξύ γλαύκωμα η πίεση στο μάτι αυξάνει γρήγορα και απότομα. Αυτό συμβαίνει επειδή η περιφέρεια της ίριδας και το μπροστινό μέρος του ματιού (ο κερατοειδής) έρχονται σε επαφή και έτσι το υδατοειδές υγρό δε μπορεί να φτάσει στα αποχετευτικά κανάλια στη γωνία μεταξύ τους. Αυτό μερικές φορές λέγεται γλαύκωμα κλειστής γωνίας.

Η ξαφνική άνοδος της πίεσης του ματιού μπορεί να είναι πολύ επώδυνη. Το επηρεασμένο μάτι γίνεται κόκκινο, η όραση πέφτει και μερικές φορές σκοτεινιάζει τελείως. Επίσης μπορεί να υπάρχουν ναυτία και έμετοι. Στα πρώιμα στάδια μπορεί να δείτε θολά δακτυλίδια στα χρώματα του ουράνιου τόξου αν κοιτάξετε μέσα σε λευκό φως.

Μερικοί άνθρωποι παραπονούνται μόνο για μια σειρά ήπιων ενοχλήσεων, συχνά το βράδυ. Η όραση μπορεί να φαίνεται ‘ομιχλώδης’ με χρωματιστά δακτυλίδια γύρω από λευκά φώτα και μπορεί να υπάρχει και μια ενόχληση στο μάτι. Αν νομίζετε ότι έχετε ήπια ενοχλήματα με τα παραπάνω συμπτώματα, τότε θα πρέπει να επικοινωνήσετε με τον οφθαλμίατρο σας χωρίς καθυστέρηση. Σε τακτικές εξετάσεις η εμφάνιση του ματιού σας μπορεί να κάνει τον οφθαλμίατρο σας να υποπτευθεί κίνδυνο για οξύ γλαύκωμα και να σας συμβουλέψει για περαιτέρω εξετάσεις.

Αν έχετε οξύ πρόβλημα θα πρέπει να πάτε στο νοσοκομείο αμέσως, έτσι ώστε ο πόνος και η πίεση να ανακουφιστούν. Θα σας δοθούν φάρμακα, τα οποία θα μειώσουν  την παραγωγή του υδατοειδούς υγρού και θα βελτιώσουν την αποχέτευση του ματιού.

Ένα οξύ επεισόδιο, αν θεραπευθεί έγκαιρα, μπορεί συνήθως να ελεγχθεί μέσα σε μερικές ώρες. Το μάτι σας θα ανακουφιστεί και η όραση σας θα αρχίσει να επανέρχεται. Όταν η πίεση και η φλέγμονη ελαττωθούν, ο οφθαλμίατρος σας θα σας προτείνει να γίνει μια μικρή τρύπα στην περιφέρεια της ίριδας ώστε να μπορέσει το υγρό να διαφύγει μέσα από εκεί. Αυτό συνήθως γίνεται με laser ή με μια μικρή επέμβαση.

Συνήθως ο οφθαλμίατρος θα σας προτείνει να κάνετε την ίδια επέμβαση και στο άλλο μάτι, γιατί υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να παρουσιάσει το ίδιο πρόβλημα στο μέλλον και το άλλο μάτι.

Η θεραπεία δεν είναι επώδυνη. Εξαρτάται από τις περιστάσεις και την αντίδραση στη θεραπεία το αν θα πρέπει να μείνετε στο νοσοκομείο. Μερικές φορές συνιστάται η παραμονή για μικρό χρονικό διάστημα.

Αν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα και ικανοποιητικά, τότε μπορεί να έχουμε σχεδόν πλήρη ίαση και επιστροφή της όρασης στα φυσιολογικά επίπεδα. Η καθυστέρηση μπορεί να προκαλέσει απώλεια όρασης στο μάτι που έχει το πρόβλημα. Μερικές φορές η πίεση του ματιού μπορεί να παραμείνει λίγο υψηλή ακόμα και μετά το laser και να χρειαστεί να αρχίσετε θεραπεία όμοια με αυτή του χρόνιου γλαυκώματος.

Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν ακόμα να οδηγήσουν αν η απώλεια του οπτικού πεδίου δεν είναι εκτεταμένη. Για να ελέγξετε πιθανή βλάβη στο οπτικό πεδίο, χρειάζεται να γίνει ένα ειδικό τεστ όπου θα δείξει εάν πιάνετε τα όρια που έχει θεσπίσει το Υπουργείο Μεταφορών. Ρωτήστε τον οφθαλμίατρο σας για περισσότερες πληροφορίες.