Ηλικιακή Εκφύλιση Ωχράς Κηλίδας

Το μάτι έχει σχήμα σαν μια μπάλα (Εικόνα). Η κόρη, κοντά στο εμπρός μέρος, είναι το άνοιγμα, το οποίο αφήνει το φως να μπει μες στο μάτι. Ακριβώς πίσω από την κόρη βρίσκεται ο φακός, ο οποίος εστιάζει το φως πάνω στον αμφιβληστροειδή στο πίσω μέρος του ματιού. Ο αμφιβληστροειδής είναι ένας ευαίσθητος ιστός, ο οποίος μετατρέπει το φως σε εικόνες, και τις στέλνει στον εγκέφαλο. Η ωχρά κηλίδα είναι μια μικρή περιοχή στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς.

Η ωχρά κηλίδα είναι πολύ σημαντική και είναι υπεύθυνη για το τι βλέπουμε ακριβώς μπροστά μας, αφήνοντας μας να δούμε και την παραμικρή λεπτομέρεια σε δραστηριότητες όπως το διάβασμα και το γράψιμο, όπως επίσης είναι υπεύθυνη και για την ικανότητα μας να διακρίνουμε τα χρώματα.

Μερικές φορές τα ευαίσθητα κύτταρα της ωχράς παθαίνουν ζημιά και σταματούν να δουλεύουν, και υπάρχουν πολλές παθήσεις που μπορούν να προκαλέσουν κάτι τέτοιο. Άμα συμβεί σε προχωρημένη ηλικία, ονομάζεται ‘ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας’, και είναι κοινώς γνωστή ως ΗΕΩ.

Σε γενικές γραμμές, υπάρχουν δυο τύποι εκφύλισης της ωχράς ή ΗΕΩ, που συνήθως αναφέρονται ως ‘υγρή’ και ΄ξηρή’ ΗΕΩ. Αυτή δεν είναι περιγραφή του τι ακριβώς αισθάνεται το μάτι, αλλά το τι ο οφθαλμίατρος βλέπει όταν κοιτάει στην ωχρά κηλίδα.

Η ‘ξηρή’ ΗΕΩ είναι ο πιο συχνός τύπος αυτής της πάθησης. Αναπτύσσεται πολύ αργά και προκαλεί σταδιακή ελάττωση της κεντρικής όρασης. Πολλοί άνθρωποι περιγράφουν την ελάττωση της όρασης σαν τα χρώματα σε μια παλιά φωτογραφία που αρχίζουν να ξεθωριάζουν. Δεν υπάρχει θεραπεία γι’ αυτόν τον τύπο. Παρ’ όλα αυτά, βοηθήματα όπως οι μεγεθυντικοί φακοί μπορεί να βοηθήσουν με το διάβασμα και άλλες εργασίες που απαιτούν λεπτομέρεια.

Η ‘υγρή’ ΗΕΩ προκαλείται από το συλλογή υγρού κάτω από τον αμφιβληστροειδή. Αυτό προκαλεί αιμορραγία και ουλοποίηση που οδηγεί σε απώλεια της όρασης. Μπορεί να αναπτυχθεί γρήγορα και μερικές φορές απαντά σε θεραπεία με laser στα πρώιμα στάδια. Εκτιμάται ότι είναι περίπου το 10% όλων των περιπτώσεων εκφύλισης της ωχράς.

Η εκφύλιση της ωχράς συνήθως επηρεάζει και τα δυο μάτια, αν και το ένα μπορεί να επηρεαστεί πολύ πιο νωρίς από το άλλο. Αυτό καμιά φορά κάνει την πάθηση δύσκολο να ανακαλυφθεί γιατί η όραση στο ‘καλό’ μάτι δεν αφήνει να φανεί η απώλεια της όρασης από το παθόν μάτι.

Δε μπορείτε να φθείρετε την όραση σας, έτσι μη φοβάστε να συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε το ‘καλό’ σας μάτι όπως και πριν.

Και τώρα τα καλά νέα.

Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς δεν πονάει, και σχεδόν ποτέ δεν οδηγεί σε ολική τύφλωση. Είναι η πιο συχνή αιτία χαμηλής όρασης σε άτομα άνω των 60 ετών αλλά πολύ σπάνια οδηγεί σε ολική τύφλωση γιατί μόνο η κεντρική όραση επηρεάζεται. Αυτό σημαίνει ότι σχεδόν ο καθένας με ΗΕΩ θα έχει αρκετή πλάγια (ή περιφερική) όραση για να βλέπει να περπατάει και να έχει την ανεξαρτησία του.

Στα πρώιμα στάδια η κεντρική σας όραση μπορεί να είναι θολή ή παραμορφωμένη, με τα αντικείμενα να έχουν ένα ασυνήθιστο μέγεθος ή σχήμα και οι ευθείες γραμμές να  φαίνονται θολές ή κυματιστές. Αυτό μπορεί να συμβεί γρήγορα ή να γίνει σε διάστημα μηνών. Μπορεί να γίνετε πολύ ευαίσθητος στο φως ή ακόμα και να βλέπετε φωτάκια, σχήματα και χρώματα που στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν. Αυτό καμιά φορά μπορεί να σας ενοχλήσει. Η ΗΕΩ δεν είναι επώδυνη.

Επειδή η ΗΕΩ επηρεάζει το κέντρο του αμφιβληστροειδούς, τα άτομα με προχωρημένη πάθηση συχνά θα προσέξουν μια κενή περιοχή ή ένα μαύρο σημείο στο κέντρο της όρασης τους. Αυτό κάνει το διάβασμα, το γράψιμο και την αναγνώριση μικρών αντικειμένων ή προσώπων δύσκολο.

Αν υποπτεύεστε ότι έχετε ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς αλλά δεν έχετε κάποια ξαφνικά συμπτώματα, θα πρέπει σε κάποια στιγμή να πάτε να δείτε τον οφθαλμίατρο σας. Άμα προσέξετε μεγάλη πτώση της όρασης θα πρέπει να επισκεφθείτε τον οφθαλμίατρο σας αμέσως.

Εάν έχετε ΗΕΩ στο ένα μάτι και αρχίσετε να έχετε ξαφνικά συμπτώματα στο άλλο, τότε επίσης θα πρέπει να πάτε να δείτε τον οφθαλμίατρο σας αμέσως. Έτσι θα είστε σίγουροι ότι θα λάβετε τη θεραπεία εγκαίρως.

Κατ’ αρχήν, θα γίνει έλεγχος της όρασης και στα δυο μάτια. Μετά θα σας βάλουνε σταγόνες στα μάτια, οι οποίες θα μεγαλώσουν τις κόρες των ματιών σας έτσι ώστε να μπορέσει ο οφθαλμίατρος να δει μέσα στα μάτια σας. Οι σταγόνες παίρνουν περίπου 20-30 λεπτά για να δουλέψουν αν και η επίδραση τους μένει για αρκετή ώρα. Η όραση σας θα θολώσει για λίγο και τα μάτια σας θα γίνουν ευαίσθητα στο φως, αλλά δε θα πρέπει να ανησυχήσετε γι’ αυτό. Πολλοί ασθενείς με ΗΕΩ δεν πιάνουν τα κριτήρια οδήγησης και σίγουρα είναι προτιμότερο να μην οδηγήσετε για να πάτε στον οφθαλμίατρο για εξέταση. Θα ήταν καλό εάν κάποιος θα μπορούσε να έρθει μαζί σας για να σας βοηθήσει στην επιστροφή.

Σε μερικές περιπτώσεις ο οφθαλμίατρος σας μπορεί να αποφασίσει ότι χρειάζεται να κάνετε μια αγγειογραφία με φλουοροσκεΐνη. Αυτή περιλαμβάνει το τράβηγμα φωτογραφιών του αμφιβληστροειδούς σας με τη χρήση μπλε φωτός. Αυτές οι φωτογραφίες μας δίνουν μια ακριβή εικόνα των βλαβών που υπάρχουν στην ωχρά κηλίδα και βοηθούν τον οφθαλμίατρο σας να αποφασίσει ποιά είναι η καλύτερη θεραπεία για σας.

Για την αγγειογραφία πρώτα γίνεται μια ενδοφλέβια έγχυση σκιαστικού (φλουοροσκεΐνη) στο χέρι σας, το οποίο στη συνέχεια φτάνει στα μάτια σας. Δεν είναι επώδυνο, αλλά μπορεί να αισθανθείτε λίγο ανακάτεμα. Υπάρχουν λίγες παρενέργειες και μερικοί άνθρωποι αισθάνονται λίγο ζαλισμένοι μετά. Μπορεί επίσης να προσέξετε ότι η ένεση άφησε στο δέρμα σας μια κίτρινη απόχρωση που οφείλεται στο σκιαστικό αλλά σύντομα αυτό αποβάλλεται με την ούρηση.

Αν έχετε την ‘υγρή’ ΗΕΩ, κάποιες φορές το laser μπορεί να θεραπεύσει συγκεκριμένες βλάβες στην ωχρά κηλίδα. Για να γίνει αυτό δε χρειάζεται να πάτε στο νοσοκομείο, και αν και μπορεί να προκαλέσει κάποια ενόχληση, δεν είναι όμως επώδυνο. Θα βάλετε το σαγόνι σας κάπου να ακουμπάει και ένας ειδικός φακός θα τοποθετηθεί πάνω στο μάτι σας, για να εστιάσει το laser πάνω στο μέρος του αμφιβληστροειδούς που χρειάζεται θεραπεία.

Δυστυχώς, στους περισσότερους ανθρώπους οι περιοχές εκφύλισης βρίσκονται στο κέντρο της ωχράς. Αυτό σημαίνει ότι δε μπορούμε να κάνουμε laser εκεί, γιατί οι ουλές που θα παραχθούν ύστερα από το laser θα χειροτερέψουν την όραση παρά θα τη βελτιώσουν.

Αν έχετε ‘υγρή’ ΗΕΩ που επηρεάζει το κέντρο της ωχράς, σε μερικές περιπτώσεις, μπορούμε να κάνουμε φωτοδυναμική θεραπεία (PDT). Αυτή η θεραπεία περιλαμβάνει την έγχυση μιας ουσίας ευαίσθητης στο φως μέσα στην αιματική κυκλοφορία, όπως δηλαδή κάνουμε και στην αγγειογραφία, και μετά εφαρμόζουμε ένα άλλου τύπου laser.

Αυτή η θεραπεία δεν πονάει. Θεωρείται ότι είναι πιο ακριβής και πιο επιτυχημένη από το κανονικό laser αλλά μόνο σε συγκεκριμένους τύπους ΗΕΩ. Για να μάθετε αν αυτή η θεραπεία θα σας βοηθήσει, ρωτήστε τον οφθαλμίατρο σας. Η κύρια ελπίδα αυτής της θεραπείας είναι να μειώσει το ποσοστό της όρασης που μπορεί να χαθεί. Συνήθως δε βελτιώνει την όραση. Πολλές φορές η θεραπεία θα πρέπει να επαναληφθεί.

Η θεραπεία με laser δε βοηθάει αν ήδη έχει υπάρξει ουλοποίηση ή στην περίπτωση της ‘ξηράς’ ΗΕΩ.

Η θεραπείας με laser είναι επιτυχής σε περίπου 10% των ανθρώπων με ‘υγρή’ εκφύλιση της ωχράς και μόνο όταν τα συμπτώματα έχουν αναφερθεί έγκαιρα. Αν η θεραπεία είναι επιτυχής, θα σταματήσει τα πράγματα από το να γίνουν χειρότερα, ή τουλάχιστον θα καθυστερήσει την εξέλιξη του προβλήματος.

Τα τελευταία χρόνια έχει έρθει στο προσκήνιο μια νέα θεραπεία για την ‘υγρή’ εκφύλιση της ωχράς. Πρόκειται για τις ενδοϋαλοειδικές ενέσεις (ενέσεις μέσα στο υαλοειδές του ματιού) μιας νέας κατηγορίας φαρμάκων, των αντι-αγγειογενετικών.

Με αυτά τα νέα φάρμακα επιτυγχάνεται ακόμα και βελτίωση της όρασης σε πολλούς ασθενείς, σε αντίθεση με το laser, το οποίο απλά τη σταθεροποιούσε και δεν την άφηνε να χειροτερέψει. Το αποτέλεσμα εξαρτάται από το πόσο παλιά είναι η βλάβη και τι μέγεθος έχει, και πολλές φορές θα πρέπει να γίνουν περισσότερες της μίας ένεσης για να έχουμε το αποτέλεσμα που θέλουμε.